Present Perfect - budowa, zastosowanie i przykłady

Żarty się skończyły – omówiliśmy czasy Present Simple, Past Simple i Present Continuous. Nawet porównaliśmy dwa z nich. I chociaż stanowią one podstawowe bloki budulcowe gramatyki języka angielskiego (pod kątem czasów), czas na bardziej zaawansowany temat – czas Present Perfect Simple, który zwykle jest nazywany po prostu czasem Present Perfect.

Czas Present Perfect

Jak sama nazwa wskazuje, czas Present Perfect odnosi się do… przeszłości. I nie, to nie jest literówka, niestety. I, ponownie niestety dla uczniów, tym razem musimy sięgnąć do trzeciej kolumny tabeli czasowników nieregularnych. Ale po kolei.

Czas Present Perfect Simple to jeden z angielskich czasów, który ciężko jest wytłumaczyć w Polsce, ponieważ nie występuje on w naszym języku. Określa się go jako “czas przeszło-teraźniejszy”, ponieważ niejako wiąże on wydarzenia w przeszłości z teraźniejszością. Formalnie należy do kategorii angielskich czasów teraźniejszych (stąd “present” w nazwie), ale czas Present Perfect stosujemy, kiedy mówimy o czymś, co wydarzyło się w zwykle nieokreślonej przeszłości. Cały haczyk polega na tym, że czynność rozpoczęła się w przeszłości i nadal ma wpływ na teraźniejszość. W języku polskim (wyłącznie znaczeniowo, nie konstrukcyjnie!) możemy to porównać do sformułowań typu → Złamałam nogę – czyli wydarzyło się to w przeszłości, ale moja noga jest aktualnie złamana. Skutek jest odczuwalny w teraźniejszości.

Żeby jeszcze bardziej rozjaśnić różnicę, przejdźmy do ulubionej części każdego ucznia – czyli konstrukcji czasu Present Perfect, a potem zajmiemy się szczegółami zastosowania go.

Budowa czasu Present Perfect Simple

Część o budowie czasu Present Perfect podzieliliśmy klasycznie na trzy części: konstrukcję zdań twierdzących, konstrukcję zdań pytających oraz konstrukcję przeczeń w czasie Present Perfect.

Zdania twierdzące w czasie Present Perfect

Podstawowe zdanie twierdzące w Present Perfect składa się z podmiotu, czasownika posiłkowego have (w odpowiedniej formie, pamiętajmy o 3 osobie liczby pojedynczej) i formy past participle orzeczenia – czyli tej właśnie formy w trzeciej kolumnie tabelki czasowników nieregularnych.

PODMIOT + HAVE/HAS + CZASOWNIK W III FORMIE (PAST PARTICIPLE – 3 KOLUMNA)

Podmiot i odmianę have mamy już przerobioną (have odmieniamy tu tak samo jak w Present Simple), zajmijmy się więc past participle. Co to jest i z czym się to je?

Większość czasowników w języku angielskim jest regularna – i całe szczęście, bo czasowniki regularne są proste. W takich przypadkach past participle tworzymy identycznie jak formę przeszłą czasownika, czyli przez dodanie końcówki -ed (walked, talked, cooked). Jednak i tu pamiętajmy o wyjątkach – możecie je sobie odświeżyć w naszym artykule o Past Simple.

Jednak jeśli czasownik jest nieregularny, jego forma past participle będzie inna. Co gorsza, nie zawsze będzie taka sama jak jego forma czasu przeszłego, choć może tak być. Przyjrzyjmy się kilku przykładom czasowników nieregularnych:

Bezokolicznik	II kolumna (Past Simple)	III kolumna (Preset Perfect)
Hit	Hit	Hit
Buy	Bought	Bought
Sink	Sank	Sunk

Już na tych trzech przykładach widać, że… brak tu reguły. Wszystkie trzy formy mogą być takie same, druga i trzecia mogą być takie same, ale równie dobrze każda może być inna. Jedna na to rada – zapamiętać i ćwiczyć. Czasowniki nieregularne w angielskim to osobny temat, któremu poświęciliśmy dedykowany artykuł na naszym blogu.

Oto kilka przykładów konstrukcji zdania twierdzącego w Present Perfect. Dla ułatwienia, tym razem dodałam ciut więcej kontekstu w nawiasach:

I have broken my leg → Złamałam nogę (i wciąż jest ona złamana).
He has been to Portugal → On był w Portugalii (czyli zna kraj, ale nie jest bardzo ważne, kiedy tam był).
We have seen this movie before → Widzieliśmy wcześniej ten film (ale nie jest ważne, kiedy, bo rozmowa tyczy się tego, czy, a nie kiedy, więc czas jest nieistotny).
She has been working in our company since January → Ona pracuje w naszej firmie od Stycznia (zatrudniła się w styczniu i ciągle jest pracownikiem tej samej firmy)
They have bought a new car→ Oni kupili nowy samochód (nie jest istotne kiedy, podkreśla to natomiast fakt, że zrobili to niedawno, więc stosujemy czas Present Perfect)

Zdania przeczące w Present Perfect

Tu zasada jest prosta – jak zwykle dodajemy “not”, tym razem “podczepiony” do posiłkowego have. Podobnie jak z posiłkowym be w Present Continuous, możemy zastosować zarówno formę pełną – have not – jak i mniej formalną skróconą – haven’t (oczywiście odpowiednio has not i hasn’t)

I tak powyższe zdania staną się:

I haven’t broken my leg → Nie złamałam nogi
He hasn’t been to Portugal → On nie był w Portugalii
We haven’t seen this movie before → Wcześniej nie widzieliśmy tego filmu

Zdania pytające w czasie Present Perfect

Jeśli pamiętacie zasadę tworzenia pytań w czasie Present Continuous, to tu jest bardzo podobnie. Tam zamienialiśmy miejscami podmiot i posiłkowe be, tu zaś zamieniamy miejscami podmiot i posiłkowe have, zaś reszta zdania pozostaje bez zmian:

Have you broken your leg? → Czy ty złamałeś nogę? (widzę, że jest w gipsie, ale zależy mi na potwierdzeniu – na przykład – czy to złamanie, czy skręcenie, a nie na tym, kiedy to się stało)
Have you seen this movie? → Czy widzieliście ten film? (tu też interesuje nas głównie to, czy go obejrzeliście, nie to, kiedy – czas nie ma znaczenia)
Have you ever been to Portugal? → Czy ona była w Portugalii? (tu mamy na myśli, na przykład, że jedzie niedługo i chcemy wiedzieć, czy już kiedyś tam była)

Jeśli chodzi zaś o odpowiedzi – zwłaszcza te krótkie – to wystarczą nam trzy lub cztery słowa: yes/no, podmiot i odpowiednia forma have. Jeśli odpowiedź jest negatywna, have łączymy z not. Na powyższe możemy więc odpowiedzieć:

Yes, I have. / No, I haven’t.
Yes, we have. / No, we have not.
Yes, she has. / No, she hasn’t.

Zastosowanie czasu Present Perfect

Przechodzimy zatem do głównego dania w kwestii tego czasu – czyli jego zastosowań. Jak wspomnieliśmy, dla Polaka nie jest ono do końca oczywiste i może nastręczać trochę trudności. Dlatego sprawdźcie kilka przypadków, kiedy stosujemy czas Present Perfect:

Pierwszy przypadek to czynności, które zakończyły się lub dokonały się w przeszłości, ale oddziałują na teraźniejszość. W naszych przykładach powyżej byłoby to zdanie o złamanej nodze. Samo złamanie miało miejsce jakiś czas temu, ale jego skutki widać obecnie – noga w gipsie, do tego boli.
Kolejny to czynności i stany, które rozpoczęły się w przeszłości i trwają do teraz (uwaga: może to dotyczyć zarówno zdań twierdzących, jak i przeczących). Na przykład: I have lived in Boston for years → osoba nadal mieszka w Bostonie / I haven’t seen him in a year.
Następny przypadek odnosi się do sytuacji, w której mówimy o czynności rozłożonej w czasie, ale ten czas się jeszcze nie skończył. Tu kluczowym czynnikiem jest właśnie ten okres czasu. Jeśli powiemy: I worked hard this week – to oznacza, że jest koniec tygodnia i podsumowujemy swoje dokonania. Natomiast I have worked hard this week oznacza, że może być czwartek – tydzień się jeszcze nie skończył, ale my już wykonaliśmy sporo pracy.
Potem mamy czynności, akcje, działania, które w przeszłości powtarzały się, ale nie jest ważne, kiedy dokładnie. To trochę odpowiednik polskiego “już kiedyś” – We have been in this hotel → oznacza, że raz lub kilka razy już bywaliśmy w tym hotelu, ale kiedy dokładnie – nie ma znaczenia. W tym wypadku bardzo często pojawia się słowo kluczowe before użyte na końcu zdania → He has played that game before.
Wreszcie mamy czynności, które dokonały się całkiem niedawno – i pamiętajmy, że “niedawno” jest mocno względne, więc nie ma co oczekiwać definicji “do 15 minut temu”. Zwykle temu przypadkowi towarzyszy słowo just, które podkreśla, że sytuacja miała miejsce w bardzo niedalekiej przeszłości: He has just left. I have just eaten. We have just finished. Polskim odpowiednikiem byłyby wyrażenia z “właśnie”, “dopiero co”.
I w końcu dochodzimy do sytuacji, w przypadku których nie interesuje nas moment, kiedy dane czynności zostały wykonane, ale za to interesuje nas ich wpływ na chwilę obecną. Jeśli ktoś spyta nas, czy czytaliśmy Wiedźmina, interesuje go, czy w ogóle go czytaliśmy, a nie to, kiedy go czytaliśmy. Zatem pytanie Have you read ‘The Witcher’? oznacza “Czy gdzieś w przeszłości czytałeś Wiedźmina”. To samo pytanie w past simple: Did you read ‘The Witcher’? będzie sugerowało, że obiecaliśmy go przeczytać, lub mieliśmy na to jakiś wyznaczony termin. W Present Perfect moment wykonania czynności nas nie interesuje.

→ Wpis, który może Cię zainteresować: Czas Present Perfect Continuous – budowa i zastosowanie

Określenia charakterystyczne dla czasu Present Perfect Simple

Tak jak w przypadku pozostałych czasów, istnieją pewne ważne słowa i frazy, które mogą sugerować, że powinniśmy użyć Present Perfect. Oto główne przykłady okoliczników czasów:

Ever → kiedyś. Np. w bardzo często spotykamy pytaniu: Have you ever…? np. Have you ever swum in the ocean?
Before → poprzednio
Recently → ostatnio
Since → od kiedy
It’s the first time → to pierwszy raz
Just → przed chwilą
So far → do tej pory
For years/weeks/months/5 days/7 hours itp → przez rok/tydzień/miesiąc/5 dni/7 godzin
This morning/day/week/month/year, pod warunkiem, że ten okres czasu się nie skończył!

Present Perfect vs Past Simple – podstawowe różnice

Dla Polaków – gramatycznie rzecz ujmując – nieco niepojęte jest, żeby mówić o przeszłości w czasie teraźniejszym. To, co Anglicy wyrażają gramatycznie, my wyrażamy przez kontekst i słownictwo. Dlatego przyjrzyjmy się jakie są różnice pomiędzy Past Simple i Present Perfect.

Różnica pierwsza: w ogóle nie, albo jeszcze nie

→ I haven’t eaten this morning
→ I didn’t eat this morning.

Oba zdania można przetłumaczyć jako “Nie jadłam dziś rano”. Jednak to drugie będzie oznaczało, że poranek się skończył, być może jest południe albo popołudnie. Oświadczam tym samym, że rano nic nie zjadłam. W pierwszym przypadku zaś rano dalej trwa – może być 9:00, 10:00 (to wszystko zależy od waszej definicji “rana”), zatem jest możliwe, że jeszcze zjem, ale nie zrobiłam tego do tej pory.
Różnica druga: newsy

Czy to nie zabawne, że w kolejnym artykule wspominamy o przekazywaniu newsów? Ostatnio mówiliśmy o gazetach, dziś pora na telewizję i radio. W tym przypadku wydarzenia często są zapowiadane w czasie Present Perfect – pierwsze zdanie będzie więc określało, jaki jest temat informacji, a wszystkie kolejne będą uzupełniały informacje w Past Simple. To samo tyczy się opowiadania niektórych historii: zaczynamy od Present Perfect żeby “nadać ton”, a potem przechodzimy do past simple.

→ James has won a big prize! He took a quiz, submitted his answers and he was the fastest! → James wygrał dużą nagrodę! Rozwiązał quiz, wysłał odpowiedzi i był najszybszy!
Różnica trzecia: Dłuższe zdania z “since”

Jeśli chcemy powiedzieć zdanie, które zawiera “since” w znaczeniu “odkąd”, “od kiedy”, wtedy po samym “since” użyjemy Past Simple, ale w drugiej części – Present Perfect. Ogólnym wzorem takiego zdania byłoby “Odkąd wydarzyło się X, to działo się Y” – lub “Y dzieje się, odkąd wydarzyło się X”:

→ Since he started exercising, he has been more energetic.
→ She has been more energetic since she started exercising

Jak widać, oba zdania znaczą to samo – różnią się tylko kolejnością. Oba nadal mówią, że on ma więcej energii odkąd zaczął ćwiczyć.
Różnica czwarta: To mój pierwszy raz

Jeśli chcemy powiedzieć, że “to pierwszy raz, jak…”, preferowany jest czas Present Perfect. Odnosimy się tu do konstrukcji “This is/will be the first time”. Musimy jednak zwrócić uwagę, żeby ten początek był w czasie teraźniejszym, bo jeśli użyjemy “was” zamiast “is” – musimy wykorzystać Past Perfect, o którym będzie później. Zatem mamy zdania:
→ This is the first time I have seen you talk to him → To pierwszy raz, jak widzę że z nim rozmawiasz – mówimy tu o przeszłym zdarzeniu rozmowy.
→ This will be the first time I have seen them order a burger → To będzie pierwszy raz, jak zobaczę ich zamawiających burgera – jeszcze nie zamówili, ale w przyszłości zamówią.

Jeśli użyjemy w pierwszej części “isn’t” albo “won’t”, czyli przeczeń, wtedy mamy na myśli, że to wydarzenie miało miejsce w przeszłości i się powtórzyło lub powtórzy w przyszłości.
Różnica piąta: Wydarzenia przeszłe albo przyszłe

W zdaniach zaczynających się od after, when, as soon as, until, by the time, once, a także w przypadku określeń czasu, takich jak the moment/second/minute (które nie określają konkretnej godziny) mamy wyraźną różnicę. Jeśli użyjemy po nich czasu Past Simple, to znaczy, że mówimy wyłącznie o przeszłości – wszystkie wydarzenia już miały miejsce. Jeśli zaś chcemy powiedzieć “Zrobię X jak tylko Y”, użyjemy Present Perfect i połączymy go z czasem przyszłym np. Future Simple

→ After I left school, I got my first job.
→ After I have left school, I will get my first job.

W tych zdaniach after można zamienić na kilka wyżej wymienionych opcji. Ale pierwsze zdanie będzie znaczyło “Jak skończyłam szkołę, dostałam pierwszą pracę”, a drugie – “Jak skończę szkołę, dostanę pierwszą pracę”.

Podsumowanie

Konstrukcja Present Perfect

Konstrukcja Present Perfect opiera się na połączeniu trzech bloków: podmiotu, orzeczenia i trzeciej formy czasownika (past participle):

I have done
You have done
He/she/it has done
We/You/They have done

Pytania w Present Perfect

Ponieważ operatorem w tym czasie jest have, to – podobnie jak z be w Present Continuous – zamieniamy miejscami podmiot i operator:

Have I done?
Have you done?
Has he/she/it done?
Have we/you/they done?

Przeczenia w Present Perfect

Przeczenia znów podlegają tej samej zasadzie, jaką znamy z present continuous, tylko zamiast operatora be mamy operator have, do którego dopisujemy przeczenie:

I have not/haven’t done
You have not/haven’t done
He/she/it hasn’t done
We/You/They haven’t done

Prawdą jest, że Present Perfect nie jest naturalny dla Polaków. Nie mamy takiej konstrukcji, nie jest nam łatwo myśleć o przeszłości i przyszłości jednocześnie. Nauka z native speakerem online, odrobina praktyki oraz wyczucia i zastosowanie czasu Present Perfect nie powinno być trudne.

Ćwiczenia Present Perfect

Czas przećwiczyć swoją wiedzę z zakresu Present Perfect. Powodzenia!

Pobierz ćwiczenia Present Perfect
Pobierz klucz odpowiedzi

Autor tekstu: Leah Morawiec, Amerykanka, native speaker z 15-letnim doświadczeniem, właścicielka TalkBack.