Zaimki osobowe w angielskim – informacje dla początkujących

Zaimki to jedna z tych elementów gramatyki, które lubią się mieszać – nie tylko z innymi małymi częściami mowy, jak przyimki, ale też same ze sobą. Czy w takim razie da się jakoś łatwo je zapamiętać i opanować? Oczywiście! Dziś zaimki osobowe w angielskim.

Czym są zaimki osobowe?

Pokrótce rzecz ujmująć, zaimki osobowe to części mowy, które wskazują osobę lub przedmiot. Definicja jest, przyznać trzeba, niezbyt… powabna, dlatego najprościej wyjaśnić to na przykładach. Otóż, zaimek to ja. Ty też. I on, ona, oni, wy i my też. Na potrzeby żartu nie daliśmy tu cudzysłowów, więc na poważnie – zaimki to te małe wyrazy: “ja”, “ty”, on”, “my”, ale także “jego”, “mnie”, “was”, “ich”.

Zaimki osobowe w angielskim najprościej skojarzyć z odmianą czasownika. Bo siedzą one po lewej stronie tabelki, zwykle traktowane po macoszemu. Ich podstawowy zestaw, czyli nieodmienione zaimki, to:

Dla liczby pojedynczej:

• I → ja
• You → ty
• He → on
• She → ona
• It → ono, to

Dla liczby mnogiej:

• We → my
• You (technicznie inny od poprzedniego, choć w tym wypadku taki sam) → wy
• They → oni, one

Przy ich pomocy jesteśmy w stanie zamienić podmiot każdego zdania na krótszą wersję, dzięki której nie musimy w kółko powtarzać “John”, “the book” albo “flowers”. Dlatego często nazywamy je zaimkami osobowymi w formie podmiotu.

Ważna rzecz, o której musimy już tutaj pamiętać – rzeczowniki określające przedmioty, czyli rzeczy nieożywione, a także często te określające zwierzęta, zwykle zamieniamy na it. Angielski nie ma tak wyraźnie zaznaczonego rodzajowania jak polski, więc “książka”, “mydło” i “widelec” określimy takim samym it, nie she, it i he, jak byłoby w polskim. Są od tego pewne wyjątki, ale o tym później.

Odmiana zaimków osobowych w angielskim

Pierwszy rodzaj odmiany, jakim musimy się zająć (oczywiście, że jest odmiana, inaczej byłoby za prosto) to forma dopełnienia. Zaimki osobowe, które już wymieniliśmy, mogą z powodzeniem funkcjonować jako podmioty zdania (jak wyżej), ale zaimek może nam też zastąpić dopełnienie, bo nie zawsze chcemy (i musimy) powtarzać rzeczownik. Popatrzmy szybko na przykład po polsku:

• Co Krzysiek zrobił z ławką?
• Usiadł na niej.

Tutaj zastąpiliśmy niezgrabne w tym kontekście “usiadł na ławce” używając słowa “niej”. Tak samo możemy zrobić po angielsku:

• What did Chris do with the bench?
• He sat on it.

It odnosi się do the bench i pełni funkcję dopełnienia w zdaniu. Przykład niezbyt ciekawy, bo nie ma tu żadnej zmiany w zaimku, ale to wyjątek od reguły. Oto, jak zmieniają się zaimki osobowe w dopełnieniu:

• I → me (mi, mnie, mną)
• You → you (tobie, ciebie)
• He → him (jego, jemu, niego, nim, go)
• She → her (jej, ją, niej)
• It → it (je, jego, jemu, go, nim)
• We → us (nam, nas, nami)
• You → you (was, wam, wami)
• They → them (ich, nich, im, nim)

Tylko it oraz oba you nie zmieniają formy w tej sytuacji, tak jak na powyższym przykładzie z ławką.

→ Wpis, który może Cię zainteresować: Question tags w angielskim

Zaimki dzierżawcze jako forma zaimka osobowego

Kolejna forma zaimka osobowego, której musimy się przyjrzeć, to zaimek dzierżawczy (często nazywany błędnie przymiotnikiem dzierżawczym). Więc, jeśli ktoś spyta:

• Whose car is this? → Czyj to samochód?

Możemy odpowiedzieć:

• It’s mine → To mój.

Lista angielskich zaimków dzierżawczych wygląda następująco:

• I → mine (mój, moja, moje, moi)
• You → yours (twój, twoja, twoje)
• He → his (jego)
• She → hers (jej)
• It → its (jego, jej)
• We → ours (nasz, nasza, nasze)
• You → yours (wasz, wasza, wasze)
• They → theirs (ich)

Zaimki zwrotne w języku angielskim

Wreszcie, finałowa forma, już prostsza, to zaimki zwrotne (zaimki emfatyczne). W języku polskim mamy wyrażenia takie jak “samego siebie”, “samą siebie”, “samych siebie”, które wskazują, że podmiot wykonał czynność na samym/samej sobie. Żeby uzyskać taki efekt, w angielskim do zaimka w formie dopełnienia doklejamy końcówkę – –self w liczbie pojedynczej albo -selves w mnogiej, tworząc tym samym zaimek zwrotny lub jak ktoś woli, zaimek emfatyczny:

• I → myself (ja sam, ja sama)
• You → yourself (ty sam, ty sama)
• He → himself (on sam)
• She → herself (ona sama)
• It → itself (to samo lub samo w sobie)
• We → ourselves (my sami, my same)
• You → yourselves (wy sami, wy same)
• They → themselves (oni sami, one same)

Przykłady zdań z zaimkami zwrotnymi:

• She watered all the plants by herself → Ona sama podlała wszystkie rośliny.
• They think only about themselves → Oni myślą tylko o sobie.
• It won’t fix itself → Samo się to nie naprawi.

Tabela zaimków osobowych w języku angielskim wraz z odmianą

Zbierzmy to wszystko w zgrabną tabelkę, żeby się nie mieszało:

Zaimki osobowe a płeć – kwestia sporna

W ramach dzisiejszej ciekawostki numer jeden, wrócimy do wspomnianej zasady, że przedmioty i zwierzęta są zawsze it. Dość ciekawymi wyjątkami są oczywiście zwierzęta, które darzymy uczuciem, bo to nasi pupile – wtedy nic nie stoi na przeszkodzie, żeby mówić he o Burku i Mruczku, a she o Pusi i Tosi. Ale wśród rzeczowników nieożywionych wyjątkami są… środki lokomocji. Statki, samochody, łodzie, czasem także pociągi czy samoloty często są rodzaju żeńskiego i właściciele czy “prowadzący” je mówią o nich she. Posłuchajcie “Piratów z Karaibów”, ile razy tam o Czarnej Perle kapitan Sparrow mówi “ona”! Po polsku to się gubi, ale po angielsku jest wyraźne.

Tym, co często sprawia problemy, jest też zgodność zaimka osobowego w zdaniu. Które zdanie będzie gramatycznie poprawne:

• They threw a party for John and I.
• They threw a party for John and me.

Albo tu:

• John and I went to the cinema.
• John and me went to the cinema.

Ponieważ jakiś czas temu kwestia poprawności i zgodności zaimków zaczęła być podnoszona częściej, powstał większy bałagan niż wcześniej. W pierwszym przykładzie drugie zdanie jest poprawne, w drugim przykładzie – pierwsze. Jak to rozpoznać? Wystarczy… usunąć Johna. Tak, to takie proste. Jeśli mamy wątpliwości, czy w tym wypadku użyć I czy me, zobaczmy jak to zdanie będzie brzmiało, kiedy zostanie tylko ten zaimek osobowy, co do którego mamy wątpliwości:

• They threw a party for I – bez sensu, prawda?
• Me went to the cinema – też bez sensu.

Wreszcie, weźmiemy na warsztat pewną wciąż aktualną i wiecznie gorącą kwestię – zaimki osobowe a tożsamość płciowa. Jakiś czas temu wiele osób na Reddicie, Twitterze, Instagramie i mnóstwie innych platform dopisało w nawiasach preferowane zaimki (preferred pronouns). Wynika to z tego, że mając do wyboru tylko opcję A i B nie każdy mógł znaleźć taki, który odpowiadałby niebinarności, na przykład, lub swojej tożsamości.

Kiedyś podejmowane były próby stworzenia neutralnych płciowo zaimków (nie, it nie może być tu używane pod żadnym pozorem). Powstały zhe, xe i inne warianty, ale jakoś się nie przyjęły. Dlatego często, jeśli mamy do czynienia z osobą niebinarną, o płynnej tożsamości bądź w inny sposób nie identyfikującą się z dwiema podstawowymi płciami, zobaczymy, że ich wybrane zaimki to they/them. Pochodzi to z tak zwanego “pojedynczego they”, singular they. Używamy go także, kiedy nie chcemy lub nie możemy określić płci podmiotu – dajmy na to, że piszemy o złodzieju. Po polsku od razu widzimy tu rodzaj męski, ale po angielsku nie. Robber może być równie dobrze kobietą, jak mężczyzną, dlatego w dalszej części opisu możemy się posługiwać they. Gramatycznie czasowniki funkcjonują tu jak przy they mnogim, a więc they are, they go, they were. Wyjątkiem będzie zaimek zwrotny: themself.

Zaimki w angielskim – podsumowanie

Zaimki używane w angielskim nie są straszliwie skomplikowane, choć mają parę reguł, które dobrze jest zapamiętać i przećwiczyć podczas kursu angielskiego online z nativem. Kilka form jest takich samych w różnych miejscach – to może mylić, ale ogólnie nie ma tu większej filozofii. Warto na pewno zwrócić uwagę na użycie singular they – w dzisiejszych czasach to kwestia zwykłego, ludzkiego taktu i wrażliwości.

Autor tekstu: Leah Morawiec, Amerykanka, native speaker z 15-letnim doświadczeniem, właścicielka TalkBack.