Strona bierna w angielskim – passive voice

Strona bierna (passive voice) w języku angielskim jest używana stosunkowo często. Ale kluczem jest właśnie to “stosunkowo” – jak każda konstrukcja odbiegająca od podstaw, strona bierna ma swoje specyficzne użycia. Jakie? Sprawdźmy!

Tworzenie strony biernej w języku angielskim

Zacznijmy od tego, co proste – i wyjątkowo, jest to budowa strony biernej. Zanim jednak przejdziemy do sedna, musimy spojrzeć na to, jak zbudowane jest podstawowe zdanie w języku angielskim. Otóż najprostsza reguła budowy zdania to tak zwane SVO – subject-verb-object, czyli podmiot-orzeczenie-dopełnienie. To ostatnie nie zawsze występuje, ale jeśli tak, to stawiamy je po czasowniku:

• I drove the car → Prowadziłem samochód (I jest podmiotem, drove to orzeczenie w czasie przeszłym, the car to dopełnienie)
• He likes pandas → On lubi pandy
• They bought a house → Oni kupili dom
• She will write a book → Ona napisze książkę 

Jeśli ze zdania chcemy zrobić stronę bierną, przede wszystkim zamieniamy miejscami dotychczasowy podmiot z obecnym dopełnieniem. Tym samym dopełnienie staje się w stronie biernej podmiotem – czyli jakby “wykonawcą” czynności. Ale to nie wszystko.

W stronie biernej musimy dodać czasownik posiłkowy be – stawiamy go za nowym podmiotem w odpowiedniej formie i czasie, po nim zaś dodajemy czasownik (orzeczenie) w III formie, czyli z końcówką –ed lub, jeśli jest nieregularny, z III kolumny tabeli czasowników nieregularnych. Powyższe zdania, choć będą “koślawe” lub nienaturalne, możemy przerobić na stronę bierną. Ich strona bierna będzie wyglądała tak dla danego czasu:

• Past Simple: The car was driven by me → Samochód był przeze mnie prowadzony (the car stało się podmiotem, a me – dopełnieniem)
• Present Simple: Pandas are liked by him → Pandy są przez niego lubiane
• Past Simple: The house was bought by them → Dom został przez nich kupiony
• Future Simple: The book will be written by her → Książka zostanie przez nią napisana

Podsumowując konstrukcję strony biernej można zapisać wzorem:

podmiot + to be (odmienione przez czas i osobę) + III forma czasownika/czasownik z końcówką -ed + reszta zdania

Strona bierna w angielskim – kiedy używać?

Ważne pytanie, na jakie musimy sobie odpowiedzieć, to kiedy – i po co – używamy strony biernej. Sytuacji jest kilka, jedne bardziej, inne mniej specyficzne.

Po pierwsze, strony biernej możemy użyć wtedy, kiedy nie jest ważny (lub znany) wykonawca danej czynności. W przykładach powyżej wykonawca był nam raczej potrzebny – bez niego zdania te nabierają ogólnikowego charakteru, ale i to może być przydatne, na przykład:

• Pandas are liked = People like pandas (tym samym mówimy, że pandy ogólnie cieszą się popularnością, ludzie je lubią)
• The house was bought = Somebody bought the house (dom nie jest już na sprzedaż, bo został zakupiony przez kogoś)

Jak widać, w przypadku pand wyrażamy popularną opinię ogółu ludzi, więc wykonawca nie jest nam potrzebny. W kwestii domu zaś nie jest istotne, kto go kupił, interesuje nas tylko fakt jego sprzedaży.

Kolejnym dobrym miejscem na zmianę strony czynnej na stronę bierną jest zdanie, w którym chcemy skupić uwagę odbiorcy na samym jego końcu. To właśnie tam umieszczamy często najważniejsze informacje albo puenty – wtedy strona bierna pomaga nam, do spółki z intonacją, położyć w mowie nacisk na to, co uważamy za kluczowe, czyli bardzo często na faktycznego wykonawcę czynności, którego wprowadzamy zwykle przez dodanie by:

• She was killed by her own son! → Została zabita przez swojego własnego syna! (Po polsku równie dobra, o ile nawet nie lepsza, byłaby konstrukcja “Zabił ją jej własny syn!”, ale trzymamy się strony biernej; idea pozostaje ta sama – najważniejsza w danej chwili informacje ląduje na końcu)
• Penicillin was discovered by Alexander Fleming → Penicylina została odkryta przez Alexandra Fleminga (Najbardziej interesuje nas nazwisko odkrywcy, nie co odkrył)
• She was hit by a falling acorn → Została uderzona przez spadającego żołędzia (bardziej interesujący jest żołądź – być może nie była nigdzie blisko dębów?)

Czasami strona bierna w angielskim przydaje nam się w dłuższych wypowiedziach i zdaniach. A przydaje się do tego, żeby zachować w całości treści ten sam podmiot. Zdecydowanie płynniej czyta się wypowiedzi, w których nie musimy ciągle “przełączać” się między podmiotami, więc możemy swobodnie mieszać stronę bierną i czynną. Dla porównania dwie krótkie historyjki:

• Strona bierna: I went to a new restaurant and I was greeted by a very nice waiter, so I ordered lunch and I was given free coke with it.
• Strona czynna: I went to a new restaurant and a very nice waiter greeted me, so I ordered lunch and they gave me free coke with it.

Druga wersja – jak najbardziej poprawna – zmusza odbiorcę do przeskakiwania między wykonawcami czynności (ja-kelner-ja-oni). Być może różnica w stronie biernej nie jest spektakularna w pojedynczym zdaniu, ale wyobraźcie sobie cały akapit napisany tylko w stronie czynnej – na przykład z szesnastoma różnymi podmiotami.

Strona bierna w czasie ciągłym

Powyższa zasady są proste i logiczne. Sprawa nieco się komplikuje, kiedy oryginalne zdanie jest w czasie ciągłym, na przykład w Present Continuous. Skoro w budowie Present Continuous jest już be, a w stronie biernej musimy dodać be, to co teraz? I co z -ing?

Pamiętajmy, że w czasach continuous to właśnie to ich be przejmuje wszystkie pozostałe funkcje gramatyczne, takie jak tworzenie pytań czy przeczeń. Nie inaczej jest ze stroną bierną – przyczepione do czasu ciągłego be, które wcześniej odmieniliśmy przez osoby, wraca to bezokolicznika i przyjmuje “ciągłość”, czyli -ing. Natomiast be pochodzące od strony biernej bierze na siebie czas z oryginalnego zdania. Brzmi o wiele groźniej, niż powinno, więc popatrzmy na przykłady:

• I was driving a car → Strona bierna: The car was being driven by me
• They are buying the house → Strona bierna: The house is being bought by them

Jak widzicie na tych przykładach:

1. Odmienione be ze zdań w active voice traci czas, a w zamian dostaje końcówkę -ing.
2. Bierne be przejmuje czas i odmianę (odmieniamy zgodnie z nowym podmiotem, nie z oryginalnym zdaniem – jak w drugim przykładzie, gdzie podmiotem stał się dom).
3. Orzeczenie wstawiamy w 3. formie (czyli z –ed, albo w formie z III kolumny czasowników nieregularnych).

Strona bierna w czasach Perfect

I kolejny psikus – co z czasami Perfect w stronie biernej? Cóż, sprawa odrobinę nam się tu komplikuje, ale spokojnie, nie aż tak bardzo. Jak wiemy, czasy perfect, takie jak Present Perfect, tworzymy przy pomocy czasownika posiłkowego have i 3. formy czasownika. Żeby od takiego zdania utworzyć stronę bierną, również dodajemy be, ale już nie tak, jak w poprzednich przykładach. Tym razem wskakuje ono między odpowiednio odmienione have a orzeczenie, przyjmując przy tym formę been. No to na przykładach:

• I have driven the car → Strona bierna: The car has been driven by me
• They had bought the house → Strona bierna: The house had been bought by them.

Podobnie w czasie Future Perfect:

• Kids will have finished their homework by 8 o’clock → Strona bierna: The homework will have been finished by 8 o’clock.

Zasada z pozoru skomplikowana, ale o wiele prostsza, bo jak dodamy been, to pozostaje nam tylko odmienić have i gotowe! Tak jak w czasach ciągłych, pamiętajmy, że have odmieniamy według nowego podmiotu – tym razem widzimy to w pierwszym zdaniu, gdzie podmiotem stał się samochód i zmieniliśmy na have na has.

Czasowniki modalne w stronie biernej w języku angielskim

W przypadku czasowników modalnych, sposób tworzenia strony biernej jest bardzo prosty i uporządkowany.

W stronie biernej, w czasie teraźniejszym i przyszłym, po czasowniku modalnym dodaje się „be” oraz czasownik w trzeciej formie (w przypadku czasowników nieregularnych) lub z końcówką „-ed” (dla czasowników regularnych). Schemat budowania strony biernej z czasownikami modalnymi w czasie teraźniejszym wygląda następująco:

czasownik modalny + be + Past Participle (III forma czasownika/czasownik z końcówką -ed)

Strona bierna w czasie przeszłym wygląda tylko nieco inaczej, gdyż po czasowniku modalnym, należy wstawić „have been” oraz czasownik w III formie lub z końcówką „-ed” (imiesłów bierny):

czasownik modalny + have been + Past Participle (III forma/czasownik z końcówką -ed)

Przykładowe zdania z wykorzystaniem czasowników modalnych w stronie biernej, to:

Użycie strony biernej w angielskim – tak czy nie?

Zatem stosować, czy nie? Ogólnie – lepiej unikać gdzie się da. Jeśli to samo zdanie możemy powiedzieć równie dobrze, jeśli nie lepiej, używając active voice, to warto przy nim pozostać. Podsumujmy więc, kiedy użycie strony biernej jest mile widziana:

• Kiedy wykonawca czynności jest nieznany lub nieważny (ale faktycznie nieważny, nie umniejszony)
• Kiedy nie chcemy powiedzieć, kto jest wykonawcą czynności
• Kiedy ważne jest dla nas, żeby podkreślić ostatnie słowo albo frazę w zdaniu
• Kiedy chcemy skupić się na odbiorcy, a nie wykonawcy czynności

I została nam jedna, samotna regułka, kiedy strona bierna w języku angielskim ma zastosowanie. Brzmi ona: “Kiedy po prostu strona bierna będzie brzmiała lepiej”. Logiczne, prawda?

Strona bierna w języku angielskim – podsumowanie

Powyżej podsumowaliśmy w regułkach, kiedy używamy strony biernej, to na szybko powtórzmy jeszcze jej budowę.

Stronę bierną tworzymy przez przesunięcie dopełnienia na pozycję podmiotu. Następnie stawiamy za nim czasownik be w odpowiednim czasie, po nim 3. formę czasownika. Podmiot z oryginalnego zdania, jeśli jest ważny, dodajemy na końcu.

Czy strona bierna w angielskim jest trudna? Sama w sobie – niespecjalnie. Jej trudność leży w wyczuciu, kiedy ją stosować i pamiętaniu o kilku zasadach w przypadku czasów Continuous i Perfect. W tym najbardziej pomogą nam zajęcia z lektorem (idealnie – native speakerem), podczas których rozmawiamy na luźne tematy, a bardzo mało jest samych zadań “na papierze”. Co najlepsze, takie konwersatoria mogą się odbywać stacjonarnie lub jako kurs online z native speakerem i z całą pewnością pomogą w przełamaniu bariery przed spontaniczną rozmową.

Strona bierna (passive voice) – ćwiczenia

Pobierz ćwiczenia – strona bierna
Pobierz kartę odpowiedzi – strona bierna

Autor tekstu: Leah Morawiec, Amerykanka, native speaker z 15-letnim doświadczeniem, właścicielka TalkBack.