A, an, the – przedimki w języku angielskim

Czy zaledwie kilka literek może być sporym problemem? Cóż, NASA straciła (dwa razy) sprzęty warte miliony dolarów przez błędy w konwersji jednostek. Ale, bardziej przyziemnie, są takie literki, które dla polskich uczniów są solą w oku – są to przedimki w języku angielskim: a, an oraz the (articles, czasem zwane, nie do końca poprawnie, “rodzajnikami”). Ale bez obaw – postaramy się rozjaśnić wam to zagadnienie.

Co to jest przedimek?

Trudnością w zrozumieniu, czym jest przedimek, jest przede wszystkim to, że język polski ich nie posiada. Posiadają je języki takie jak niemiecki, francuski, czy właśnie – do pewnego stopnia – angielski. Funkcją przedimka jest nadanie dodatkowych informacji rzeczownikowi, przed którym stoją, takich jak przypadek gramatyczny, a dla naszych potrzeb – określoność lub nieokreśloność rzeczownika.

Przedimek może stać zarówno przed rzeczownikiem, jak i przed frazą złożoną z rzeczownika i określającego go przymiotnika, niekiedy także przed pewnymi liczebnikami.

Bardzo ważne, nie pomylcie przedimka z przyimkiem!

Przedimki określone i nieokreślone w języku angielskim: a/an oraz the

Czym są te tajemnicze przedimki określone i nieokreślone w języku angielskim? Już wyjaśniamy.

Przedimek nieokreślony to a oraz an, a w niektórych przypadkach także any i some. Przedimki nieokreślone można przyrównać niekiedy do polskich słów “jakiś” lub “pewny”, możemy ich bowiem użyć do mówienia o bliżej niesprecyzowanej rzeczy. Przedimek nieokreślony pomoże też wtedy, kiedy mówimy o czymś pierwszy raz, wprowadzamy nowy element do wypowiedzi, a nasz odbiorca jeszcze go nie zna. Szybki przykład:

• I will give you a book → Dam ci (jakąś, pewną) książkę.

W tym przykładzie odbiorca nie wie, o jaką książkę chodzi, bo wcześniej o niej nie rozmawialiśmy i nie byliśmy umówieni na przekazanie książki. Dlatego pojawił się przedimek nieokreślony.

Przedimek określony – the – wskazuje w języku angielskim na coś, co już znamy, wiemy, o co chodzi. Polskim odpowiednikiem mogłoby być “ten”. Przedimka określonego the użyjemy, kiedy mówimy o czymś konkretnym (niekoniecznie w znaczeniu “namacalnym”). O czymś określonym, albo przez kontekst wypowiedzi, albo przez ogólną wiedzę odbiorcy. Jeśli zmienimy przedimek w powyższym przykładzie, zmienimy też kontekst:

• I will give you the book → Dam ci (tę) książkę.

Tu zakładamy, że odbiorca wie, o jaką książkę chodzi. Mógł sam o nią poprosić, albo już wcześniej o niej rozmawialiśmy.

Przedimki nieokreślone w języku angielskim – gdzie postawić?

Wiemy już, że przedimki nieokreślone to przede wszystkim a oraz an (do any i some przejdziemy za chwilę). Spójrzmy więc na podstawowe zasady gramatyczne, które kierują tym, kiedy użyjemy którego.

Przedimek nieokreślony a w języku angielskim stosujemy przed wyrazami, które zaczynają się spółgłoską, także w wymowie. Dlaczego w wymowie? Spójrzmy na wyrazy takie jak university, young, European. Choć na pierwszy rzut oka zaczynają się samogłoską, jeśli je wypowiemy, zaczną się, odpowiednio, na: /ju:/, /jʌ/ i znów /ju:/. Podobnie sytuacja ma się z one, które w wymowie zaczyna się od dźwięku niemal identycznego z polskim “ł”. Powiemy zatem:

• I have a book→ Mam książkę (dopiero wprowadzamy ją do rozmowy)
• I saw a bird → Widziałam ptaka (jakiegoś, jeszcze nie dookreślamy)
• A young girl → Młoda dziewczyna (nie znamy jej – tu mamy też przykład przedimka przed frazą rzeczownikową)
• A one-time deal → Jednorazowa oferta (jeszcze bez kontekstu)

Na drodze przeciwieństwa, przedimek nieokreślony an w języku angielskim umieszczamy przed wyrazami, które zaczynają się samogłoską – znów, niekiedy w wymowie, ale nie w piśmie. Główny wyjątek między pismem a mową to wyrazy zaczynające się tak zwanym “cichym h”, czyli takim, które zapisujemy, ale go nie mówimy. Oto parę przykładów:

• I bought an orange and a banana → Kupiłam pomarańczę i banana (jakieś, nie dwa konkretne egzemplarze)
• In an hour → Za godzinę
• It’s an honour → To zaszczyt (nie TEN zaszczyt, po prostu ogólnie – zaszczyt)

Bardzo, bardzo ważna uwaga – przedimek nieokreślony nigdy nie możemy być stosowany w liczbie mnogiej:

• I bought oranges and bananas → Kupiłam pomarańcze i banany (jak powyżej, nie chodzi nam o konkretne egzemplarze, tylko o ogólną informację o zakupach)

Przejdźmy do konstrukcji the, a później zajmiemy się porównaniem znaczeń – to niezawodny sposób, żeby rzucić światło na różnice.

Przedimek określony w języku angielskim – gdzie postawić?

Przedimkiem określonym w języku angielskim jest the. The jest zdumiewająco proste w konstrukcjach, zwłaszcza jak na angielską gramatykę – nie przyjmuje żadnych alternatywnych form pisowni, nie zmienia się w żaden sposób i nie posiada żadnych preferencji (w zapisie), przed jaką literą stoi:

• The car is outside → Auto jest na zewnątrz (rozmówca ma świadomość, o jakie auto nam chodzi)
• I’m going to the bakery → Idę do piekarni (rozmówca wie do jakiej)
• He read the book three times → Przeczytał tę książkę trzy razy (tu mamy przykład z “tę”, bo rozmówca wie, o jaką książkę chodzi)

Jedyna niewielka pułapka z the leży w jego wymowie, ale reguła jest bardzo podobna do tego, kiedy wybieramy a, a kiedy an. Jeśli the stoi przed wyrazem zaczynającym się w wymowie od spółgłoski, na jego końcu będzie krótki dźwięk: /ðə/ (tzw. schwa, najbliżej można go określić jako dźwięk, który wydamy rozluźniając usta i język, coś pomiędzy polskim /y/ i /e/). Natomiast jeśli the stoi przed wyrazem zaczynającym się w wymowie od samogłoski, wymówimy je jako /ðɪ/ lub /ði/, czyli z dźwiękiem niemal identycznym do polskiego /i/.

Różnice w znaczeniu z a/an i the

Popatrzmy na kilka przykładów i pobawmy się w podmiany przedimków, żeby zobaczyć, jak zmieni się znaczenie tych zdań w języku angielskim.

• The car is outside → Auto jest na zewnątrz
• A car is outside → Na zewnątrz jest auto

Niby to samo, prawda? Tylko że w pierwszym przypadku odbiorca wie, co to za auto, w drugim zaś – mówimy o nieznanym samochodzie. Wspominamy o nim zatem pierwszy raz. To, co w języku polskim przekazać możemy szykiem zdania, po angielsku możemy, a nawet musimy, zrobić przedimkami.

• She bought a dress → Kupiła sukienkę
• She bought the dress → Kupiła tę sukienkę

W pierwszym zdaniu informujemy rozmówcę, że ona kupiła jakąś sukienkę, ale rozmówca nie ma pojęcia, jaką. Wprowadzamy więc nową informację. W drugim zdaniu wiemy, że rozmówca widział tę sukienkę, więc wie, o jakim dokładnie stroju mowa.

• I went to a doctor today → Poszłam dziś do lekarza
• I went to the doctor today → Poszłam dziś do lekarza

Tu mamy trochę mniej jasną sytuację w tłumaczeniu, którą wyjaśnia znaczenie obu zdań. W pierwszym informujemy, że byliśmy u jakiegoś lekarza, być może wizyta była nieplanowana albo nie rozmawialiśmy o niej wcześniej. W drugim mówimy, że byliśmy u konkretnego lekarza i wiemy, że rozmówca zna kontekst. Być może wizyta była zaplanowana wcześniej, może to jeden konkretny lekarz do którego zawsze chodzimy.

• I saw a bird → Widziałam ptaka
• I saw the bird → Widziałam tego ptaka

I klasycznie – pierwsze zdanie oznacza, że widziałam jakiegoś ptaka, może na spacerze. Drugie zaś może sugerować, że to ten sam ptak, którego widziałam wcześniej i rozmówca o tym wie. Z gołębiami-prześladowcami nie ma żartów!

Rzeczowniki policzalne i niepoliczalne a some i any

Dość istotną kwestią jeśli chodzi o zastosowanie przedimków w języku angielskim jest również to, czy dany rzeczownik jest policzalny czy niepoliczalny. Co to dokładnie oznacza?

Rzeczownik policzalny to taki, który możemy – dosłownie – policzyć. Jak na przykład wspomniane pomarańcze, samochody, dzieci, książki. Możemy wręcz palcem wskazać każdy po kolei i policzyć je, podając konkretną liczbę.

Rzeczownik niepoliczalny natomiast to taki, którego nie policzymy. Zwykle do określenia go używamy kategorii takich jak waga czy objętość: mąka, cukier, woda, sok, powietrze, czas, a nawet włosy. Nie występują one w liczbie mnogiej, a tylko w pojedynczej.

Jak to wszystko ma się do naszego tematu?

Otóż wspomnieliśmy wcześniej, że do grona przedimków możemy także zaliczyć słówka takie jak any i some, które niekiedy są używane żeby dookreślić rzeczownik, zwłaszcza w formie nieokreślonej w liczbie mnogiej i w przypadku rzeczowników niepoliczalnych w języku angielskim. Choć po polsku możnaby je przetłumaczyć jako “trochę”, po angielsku nie precyzują ilości.

Some użyjemy w zdaniach twierdzących oraz w pytaniach, pod warunkiem, że zakładamy że odpowiedź będzie twierdząca:

• There is some juice left → Zostało trochę soku (w znaczeniu “jest jeszcze jakaś ilość soku”)
• Can I have some juice? → Czy mogę dostać trochę soku? (zwykle chodzić będzie o szklankę, ale dokładna ilość zależy od kontekstu)

Any stosujemy w całej reszcie pytań oraz w zdaniach przeczących. Zgrabnego tłumaczenia brak, dlatego posłużmy się przykładami:

• Is there any juice left? → Czy został sok? (pytamy o to, czy w ogóle jest jakakolwiek ilość soku)
• There isn’t any juice left → Nie ma w ogóle soku (skończył się do zera)

Z rzeczownikami niepoliczalnymi nie stosujemy przedimków nieokreślonych. Ponieważ “sok” jest niepoliczalny, jako płyn, nie zastosujemy do niego przedimka nieokreślonego. Możemy zastosować określony – pod warunkiem, że mówimy o konkretnym soku (o dzbanku, kartonie, butelce):

• Can I have the juice? → Czy mogę (ten) sok? (chodzi nam o konkretny pojemnik)

Zastosowanie przedimka nieokreślonego – ciekawe przykłady

Skoro formalności mamy za sobą, to pora na trochę ciekawostek gdzie stosować przedimki nieokreślone.

Przedimek nieokreślony an może być również używamy w przypadku skrótów, które wymawiamy po literze, jeśli zaczynają się na A, E, F, H, I, L, M, N, O, R, S albo X, dlatego, że literując zaczynamy te litery od samogłoski. W pozostałych przypadkach użyjemy a:

• An FBI agent → Agent FBI (wymowa: /ef bi aj/, więc zaczyna się od samogłoski)
• A CIA agent → Agent CIA (wymowa: /si aj ej/, czyli od spółgłoski)

Jeśli skróconą nazwę wymawiamy jak jedno słowo, zasada jest dokładnie taka sama jak zawsze:

• A NASA engineer → Inżynier NASA (wymawiamy skrót jako /nasa/, nie po literze)
• An OPEC official → Urzędnik OPEC (wymowa: /oupek/ – Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową)

Przedimek a oraz przedimek an stosujemy też w wyrażeniach dotyczących ilości, liczby lub wartości czegoś:

• A quarter of an hour → kwadrans (ćwierć godziny)
• Half a year → pół roku
• Twice a month → dwa razy w miesiącu
• Seven days a week → siedem dni w tygodniu
• A week or so → około tygodnia
• Two dollars a kilo → dwa dolary za kilogram
• A few, a little, a lot, a bit → kilka, trochę, dużo, odrobinę

Także w przypadku, kiedy mówimy o pojedynczym rzeczowniku policzalnym możemy liczebnik “one” zastąpić przedimkiem nieokreślonym:

• One hour → an hour
• One week → a week
• One year → a year
• One orange → an orange
• One child → a child

Jednak jeśli ilość ma w zdaniu znaczenie i chcemy ją podkreślić, zostaniemy przy liczebniku “one”. Porównajmy:

• They have one child → Oni mają jedno dziecko (to ważne, że tylko jedno – być może ktoś myślał, że mają więcej)
• They have a child → Oni mają dziecko (tu nie jest ważne, że jedno)

Zastosowanie przedimka określonego – ciekawe przykłady

The nie pozostaje w tyle za a/an jeśli chodzi o sposoby użycia go. Zacznijmy więc od tego, że możemy go użyć w przypadku, gdy mówimy o rzeczowniku, który występuje jako jeden jedyny na świecie (albo jako jeden jedyny zestaw). Przedimka określonego the użyjemy gdy mówimy:

• the Sun → Słońce (nasze, ziemskie) np. The sun is shining.
• the Moon → Księżyc (nasz, ziemski; jeśli chcemy ogólnie powiedzieć o rodzaju ciał niebieskich, piszemy moon)
• the world → świat
• the sky → niebo
• the IT industry → przemysł IT (jako całość)

Mówimy też:

• the past
• the present
• the future

Jednak i tu pojawia się pewien wyjątek: możemy bowiem użyć przed tymi wyrazami przedimka nieokreślonego, ale tylko, jeśli mówimy o pojedynczym przypadku w jakim ten rzeczownik wystąpił – czyli raz coś widzieliśmy, albo mówimy konkretnej wersji czegoś:

• Imagine a future without wars → Wyobraź sobie przyszłość bez wojen
• I woke up to a cloudy sky this morning → Kiedy się obudziłam, niebo było pochmurne (to “jedno” niebo, jednorazowo)

Rzeczowniki policzalne i niepoliczalne – zmiany, zmiany, zmiany

Na koniec wspomnimy jeszcze szerzej o pewnym ciekawym zjawisku – o rzeczownikach, które w zależności od kontekstu mogą być albo policzalne, albo nie. Na czym polega różnica? Otóż używając tego samego słowa możemy wyrazić zarówno ogólny koncept czegoś, jak i jego pojedynczą wersję, tak jak wcześniej przy soku. Porównajmy więc dla szybkiej powtórki:

• I love coffee → Uwielbiam kawę (niepoliczalny – używamy kawy ogólnie jako rodzaju napoju)
• Would you like a coffee? → Czy chciałbyś kawę? (policzalny – mamy na myśli jedną porcję napoju)
• I love the coffee → Uwielbiam tę kawę (policzalny – znów odnosimy się do konkretnej porcji)

Są też rzeczowniki, które mogą oznaczać zupełnie różne rzeczy w zależności od tego, czy potraktujemy je jako policzalne, czy nie:

• an iron – iron → żelazko – żelazo
• a room – room → pokój – przestrzeń
• a jam – jam → korek (na drodze) – dżem
• a sight – sight → widok – wzrok
• a paper – paper → gazeta – papier

Przedimki angielskie a/an oraz the – podsumowanie

A/an używamy przed rzeczownikami, które:

• wprowadzamy do rozmowy pierwszy raz
• są bliżej nieokreślone

Przedimek a użyjemy przed wyrazami, które w wymowie zaczynają się na spółgłoskę, przedimek an – jeśli w wymowie zaczynają się na samogłoskę.

The używamy, jeśli rzeczownik opisuje:

• rzecz, przedmiot znany rozmówcy, na przykład z kontekstu
• rzeczy, które są jedyne w swoim rodzaju (lub jedyne w swoim rodzaju zbiory czegoś)

The nie zmienia form w pisowni względem pierwszej litery wyrazu, przed którym stoi, jedynie zmienia się jego wymowa.

Nie używamy a/an w odniesieniu do rzeczowników niepoliczalnych ani jeśli rzeczownik występuje w zdaniu w liczbie mnogiej.

Nie taki przedimek straszny

Z początku, trzeba przyznać, poprawne stosowanie przedimków w języku angielskim bywa kłopotliwe, głównie dlatego, że w języku polskim ich funkcje zastępujemy gramatyką, konstrukcją czy intonacją. Stąd też często zdarza się, że studenci nie stosują ich w ogóle, bo nie mają odruchu pamiętania, że muszą być. Jednak przy głębszym spojrzeniu możemy się przekonać, że zasady ich stosowania są dość proste – wystarczy trochę ćwiczeń, a i native speaker online i jego wiedza na pewno nie zaszkodzą! Wtedy to intuicja podpowie nam, gdzie postawić przedimek.

Ćwiczenia – przedimki z w języku angielskim

Przedimki w języku angielskim – pobierz ćwiczenia
Przedimki w języku angielskim – pobierz kartę odpowiedzi

Autor tekstu: Leah Morawiec, Amerykanka, native speaker z 15-letnim doświadczeniem, właścicielka TalkBack.