Question tags w języku angielskim - jak je stosować?

Czasami język jest dziwny, prawda? Zdarza nam się czasami do twierdzącego zdania doklejać na końcu małe pytanie, nie? Tym się dziś zajmiemy – to tak zwane question tags, po polsku zwane “końcówkami pytającymi” lub “pytaniami dorzuconymi”.

Co to są question tags w języku angielskim?

W pierwszych dwóch zdaniach naszego wstępu zamarkowaliśmy struktury podobne nieco do question tags – podobne, bo pełnią podobną funkcję. Zastosowanie question tags sugeruje często, że szukamy potwierdzenia swojego zdania twierdzącego. Mogą one również sprawiać, że zadajemy pytanie w nieco odmiennej formule od zwykłego zdania pytającego.

Question tags w języku angielskim to właśnie takie końcówki, które zmieniają zdania twierdzące. Podobnie do polskiego “prawda?”, „nieprawdaż” albo “co nie?” na końcu zdania, sugerują, że nasz rozmówca powinien wyrazić swoją opinię.

Choć konstrukcja question tags może wydawać się na pierwszy rzut oka niezbyt intuicyjna, wręcz myląca, za chwilę pokażemy wam, że przy odrobinie wprawy okazuje się całkiem prosta.

Sięgnijmy do klasyki kina, żeby zobaczyć to na przykładzie. W 1969 roku miał premierę nagrodzony Oscarem, Złotym Globem i BATFĄ film Sydneya Pollacka z Jane Fondą. Jego tytuł brzmiał They shoot horses, don’t they?, co na polski przetłumaczone zostało jako “Czyż nie dobija się koni?”. Natomiast nieco dosłowniej moglibyśmy przetłumaczyć go jako “Oni dobijają konie, prawda?” Już widzimy tu zarys konstrukcji question tags.

Konstrukcja question tags

Zasada numer jeden brzmi: jeśli zdanie główne jest twierdzące, question tag będzie przeczący – i odwrotnie.

Zasada numer dwa: koniecznie zapamiętajmy zasady tworzenia pytań w różnych czasach – w tym pomocny może być nasz artykuł o Top 9 najważniejszych czasach w języku angielskim.

Zasada numer trzy: w question tags używamy wyłącznie zaimków osobowych – I, you, he/she/it/, we, you, they. Nie stosujemy imion, nazw własnych ani innych rzeczowników.

Teraz, skoro już to wiemy, możemy przejść do ogólnej zasady tworzenia question tags. Jak widzieliśmy na przykładzie tytułu filmu powyżej, główne zdanie było twierdzące (they shoot horses). Ponieważ jest ono w czasie Present Simple, a question tag w swojej naturze jest pytaniem, pojawił nam się operator do – razem z przeczeniem. Więc jak utworzyć question tag?

Rozbijmy to na kilka kroków. Po pierwsze, czy główne zdanie jest twierdzące?

JEŚLI NIE: w przypadku przeczeń question tag ma formę twierdzącą. Ponieważ not zawsze musi być przytwierdzone do jakiegoś operatora, sprawa jest prosta – bierzemy ten czasownik, usuwamy przeczenie, dodajemy zaimek osobowy zgodny z głównym zdaniem i “doklejamy” pytanie na końcu.

JEŚLI TAK: musimy sprawdzić, czy zdanie główne zawiera już operator. Innymi słowy – w jakim jest czasie. Na przykład zdanie w Present Continuous będzie zawierało operator be, a w Past Perfect – had. Ale już Past Simple czy Present Simple operatora w twierdzeniach nie mają.

Zatem – czy zdanie główne ma już operator?

JEŚLI TAK: sprawa jest prosta, jak w przeczeniach. Bierzemy gotowy operator (be/have), dodajemy do niego przeczenie not i zaimek i mamy gotowy question tag.

JEŚLI NIE: to znaczy, że zdanie główne jest w Present Simple albo Past Simple. Szybki rzut oka łatwo powie nam, czy w question tag użyć don’t/doesn’t czy did/didn’t.

Brzmi skomplikowanie? Zobaczycie na przykładach, że nie jest tak źle.

Question tags – przykłady

Przejdźmy przez to po kolei na paru przykładach:

They worked hard on this project – Oni ciężko pracowali nad tym projektem.

Zdanie jest twierdzące, ale nie zawiera operatora. Sprawdzamy – czas jest Past Simple, więc naszym operatorem będzie did + przeczenie, wychodzi nam: They worked hard on this project, didn’t they? → Oni ciężko pracowali nad tym projektem, prawda?

We haven’t been here before → Wcześniej nigdy tu nie byliśmy.

Zdanie jest przeczące, a do tego w Present Perfect, mamy więc gotowy operator have w formie przeczącej. Usuwamy not i gotowe: We haven’t been here before, have we? → Wcześniej nigdy tu nie byliśmy, nie?

Jeremy walks to work every day → Jeremy codziennie chodzi pieszo do pracy

Zdanie twierdzące w Present Simple (bo mówimy o nawyku), w trzeciej osobie liczby pojedynczej, więc operatorem będzie does. Tym razem zamiast zaimka mamy imię, ale wiemy, że mowa o mężczyźnie: Jeremy walks to work every day, doesn’t he?

Ponieważ question tags tworzymy tak jak pytania, najpierw stawiamy operator, a po nim podmiot. Jeśli chcemy rozbić operator i przeczenie, wtedy kolejność jest operator-podmiot-przeczenie:

They worked hard on this project, have they not?

Znaczenie pozostaje właściwie bez zmian – ewentualnie, w zależności od naszej intonacji, taka rozbita konstrukcja może sugerować, że zdecydowanie oczekujemy potwierdzenia że tak, oni faktycznie ciężko pracowali nad tym projektem.

Oczywiście, musimy przypomnieć, że w pierwszej osobie liczby pojedynczej nie istnieje przeczenie *amn’t – w tym wypadku posługujemy się przeczeniem aren’t, ale możemy też rozbić to przeczenie i zachować am:

I’m in trouble, aren’t I?
I’m in trouble, am I not?
I’m not in trouble, am I?

Question tags – wyjątki

Nie wszystko może być takie proste, prawda? Tym razem na uwadze musimy mieć kilka przypadków, w których znalezienie właściwego czasownika do question tag jest nieco trudniejsze. Problem ten pojawia się, kiedy w głównym zdaniu mamy czasowniki posiłkowe:

Konstrukcję z be
Konstrukcję z can
Konstrukcję z have got
Czasownik modalny

W tych przypadkach to właśnie te czasowniki posiłkowe pełnią rolę operatora – bo to do nich w “normalnych” warunkach przytwierdzilibyśmy przeczenie. W przypadku have got w question tag wykorzystujemy tylko have.

Oto kilka przykładów:

Jimmy was late for school, wasn’t he?
This painting isn’t expensive, is it?
He isn’t Polish, is he?
You can drive a car, can’t you?
Anna can’t play the piano, can she?
I have got more responsibilities, haven’t I?
Theresa hasn’t got a clue, has she?
We would be there by 9, wouldn’t we?
I should go now, shouldn’t I?
She isn’t at work, is she?

Wyjątki, wyjątki, wszędzie wyjątki

Z naszego artykułu o must i have to możecie pamiętać, że must ma dwa nieco różne znaczenia. Jedno z nich wyraża nakaz, przymus (lub zakaz), zaś drugie określa założenie, przypuszczenie, lub że jesteśmy pewni tego, o czym mówimy. W zależności od tego, które znaczenie ma zdanie główne, zmienia się zasada tworzenia question tags:

Jeśli wyrażamy przymus, nakaz, zakaz – must jest operatorem:

You mustn’t tell me, must you? → Nie wolno ci mi powiedzieć, prawda?
We must leave the hotel now, mustn’t we? → Musimy teraz opuścić hotel, nie?

Za to jeśli wyrażamy przypuszczenie bądź zakładamy (zdania, które moglibyśmy przetłumaczyć używając wyrażeń “z pewnością”), wtedy must nie pełni funkcji operatora i musimy go dodać. W zależności od tego, co stoi po must, taki będzie operator – stosujemy więc podstawowe zasady:

You must have got this book, haven’t you?
You must have this book, don’t you?
She must be really tired, isn’t she?
We must be close, aren’t we?
Children must go to school, aren’t they?

W pierwszym zdaniu mamy konstrukcję have got, zatem posiłkowe have przejmuje funkcję operatora w question tag. W drugim mamy samo have, które traktujemy jak normalny czasownik. Trzecie i czwarte zdanie to must oznaczające przypuszczenie, a ponieważ po nim mamy be, to ono przejmuje rolę operatora.

Negative question tags (negatywne question tags)

Nieco wcześniej przechodziliśmy kolejne kroki tworzenia question tags – jednym z nich była weryfikacja, czy zdanie główne jest przeczące. Wtedy pytanie doklejone było twierdzące i wydawałoby się, że to łatwa sprawa. Ale jest jeszcze jeden warunek, pod którym question tags będą “pozytywne”, czyli bez zaprzeczenia – mianowicie, jeśli w zdaniu głównym znajdziemy słowo o “negatywnym” wydźwięku. I nie mamy tu na myśli obelg ani docinków, ale wyrazy takie jak:

Never → nigdy
No → nic, wcale, zero
No one, nobody → nikt

Zatem przykładowe zdania wyglądałyby tak:

You’ve never met her, have you? → Nigdy jej nie poznałeś, prawda?
We have no time left, do we? → Zostało nam mało czasu, nie?
There’s no one here, is there? → Nikogo tu nie ma, prawda?
Nobody has seen us, have they? → Nikt nas nie widział, prawda?
She never drinks on the parties, does she? → Ona nigdy nie pije na impreza, co nie?

W utrwaleniu tej regułki pomocne jest zapamiętanie, że poprawny język angielski nie dopuszcza podwójnych zaprzeczeń. Język polski – jak najbardziej (np. “Nie mam żadnych pieniędzy”). Jeśli ktoś wam powie We don’t need no education, możecie swobodnie odpowiedzieć You do, Pink Floyd. You do.

Krąży po internecie również dowcip o przeczeniach (w formie anegdotek wszystko łatwiej zapamiętać): profesor na wykładzie z językoznawstwa mówi studentom, że istnieją w języku polskim podwójne przeczenia w funkcji przeczenia, pojedyncze przeczenia o takiej samej funkcji, pojedyncze potwierdzenia o funkcji twierdzącej, ale na przykład nie istnieją w języku polskim podwójne potwierdzenia o funkcji przeczenia. Na co odzywa się głos z sali: “ Dobra, dobra…”. To po angielsku jest tak samo… tylko zupełnie inaczej.

Question tag w trybie rozkazującym i zdaniach z „let”

A pamiętacie jak pisaliśmy, że czasownik w question tag zależy od czasownika w zdaniu głównym? Tak, dobrze myślicie – nie zawsze. Są jeszcze dwa przypadki, w których na oko question tag bierze się “z powietrza”.

Pierwszy to tryb rozkazujący. Pytania doklejone nie są w nim jakoś wyjątkowo konieczne, ale mogą posłużyć do złagodzenia przekazu. Chociaż na zdrowy rozsądek powinniśmy użyć do/be, to w tym przypadku odpowiednią konstrukcją jest will np. will you. Porównajmy:

Grab the groceries from the car → Przynieś zakupy z samochodu
Grab the groceries from the car, will you? → Przynieś zakupy z samochodu, dobrze?
Don’t go to her today → Nie idź do niej dzisiaj
Don’t go to her today, will you? → Nie idź dzisiaj do niej, dobrze?

Nawet we w miarę dosłownym polskim tłumaczeniu brzmi lepiej, prawda? A właściwie moglibyśmy przełożyć to zdanie jako “Czy mógłbyś przynieść zakupy z samochodu”. OD razu lepiej! Nadal w tle mamy rozkaz, ale jakby… zmiękczony.

Drugi natomiast to propozycje czy sugestie zaczynające się od Let’s. Ponieważ let czasownikiem modalnym nie jest, więc na logikę powinniśmy użyć do (‘s nie jest skrótem od is, ale od us – pełna forma tego wyrażenia brzmi let us) – ale nie, w tym wypadku, kiedy sugerujemy jakiś plan lub czynność, używamy czasownika shall:

Let’s go to the bar, shall we? → Chodźmy do baru, co?
Let’s get some lunch, shall we? → Chodźmy na lunch, co?

Tu ciężko o dobre tłumaczenie na polski, zwłaszcza jeśli chcemy zachować formę pytającą. Najpewniej na tym przejechała się tłumaczka pewnej niezbyt spektakularnej, ale głośnej swego czasu powieści, której tytułowym bohaterem był młody wybraniec – smoczy jeździec. Szykując się do uroczystego wejścia do wielkiej komnaty, młodzieniec mówi do smoczycy “Pójdziemy?”. Boleśnie niezgrabna konstrukcja po polsku może być efektem próby dosłownego przełożenia wyrażeń takich jak:

Shall we go?
Let’s go, shall we?

Lepszym przekładem byłoby “Idziemy?” albo “To co, idziemy?”, jeśli zależy nam na pytaniu doklejonym. Pamiętajcie – question tags to śliski temat jeśli chcemy tłumaczyć, ale są dość popularne w mowie po angielsku!

Question tags – podsumowanie

W języku angielskim question tags, czyli po polsku pytania doklejone, są dość nietypowym tworem, jednak łatwo jest je zapamiętać. Niemal wszędzie, jeśli nie mamy do czynienia z pytaniem, możemy dostawić question tag na końcu zdania. Jeśli chcecie potrenować, możecie sami wyszukać artykuły czy książki po angielsku i próbować dopisywać do nich question tags. Jednak najlepszym wyjściem będzie poprosić o pomoc waszego native speakera podczas kursu native speaker online. Nie tylko pomoże wam rozwiać pojawiające się niejasności, jeśli takowe się pojawią, ale z pewnością dostarczy wam takie zdania, żeby zmusić was do pogłówkowania. No i dzięki konwersacjom wytrenuje w was odruch jak tworzyć question tags w locie!

Question tags ćwiczenia

Pobierz ćwiczenia question tags
Pobierz kartę odpowiedzi

Autor tekstu: Leah Morawiec, Amerykanka, native speaker z 15-letnim doświadczeniem, właścicielka TalkBack.