Przysłówki w języku angielskim (adverbs)

Przysłówek to jedna z tych drobnych części mowy, które lubią się mylić. Często z przyimkami, czasem z przymiotnikami, głównie przez ich nazewnictwo. Jednak adverbs pełnią dość specyficzną rolę w języku angielskim – modyfikują inne wyrazy. W jaki sposób? Pokazujemy, jak działają przysłówki w języku angielskim.

Budowa przysłówków w angielskim

Ogólna zasada, jak zwykle, jest dość prosta – żeby stworzyć przysłówek w języku angielskim, dodajemy do rzeczownika lub przymiotnika (to drugie częściej) końcówkę -ly. Jeśli nasze bazowe słowo ma więcej niż jedną sylabę i kończy się na -y to, podobnie jak przy odmianie przymiotników, zamieniamy je na -i, więc końcówką będzie -ily:

Quick – quickly → szybki – szybko
Slow – slowly → wolny – wolno
Loud – loudly → głośny – głośno
Quiet – quietly → cichy – cicho
Sly – slyly → podstępny – podstępnie
Heavy – heavily → ciężki – ciężko
Greedy – greedily → zachłanny – zachłannie
Dry – dryly → suchy – sucho

Są jednak również wyrażenia, które spełniają funkcję przysłówka, mimo, że składają się z innych części mowy, najczęściej z rzeczownika i, niekiedy, kilku “przystawek”, czyli znanych nam już przyimków. Takie wyrażenia odpowiedzą nam na takie same pytania, jakie stawiamy “normalnym” przysłówkom. Dla rozjaśnienia, oto kilka przykładów:

Every day → każdego dnia (jak często?)
Yesterday → wczoraj (kiedy?)
In a hurry → w pośpiechu (jak? W jaki sposób?)
With ease → z łatwością (jak? W jaki sposób?)
In the kitchen → w kuchni (gdzie?)
Here → tutaj (gdzie?)
Surely → z pewnością

Zauważmy, że do takich fraz czy zwrotów nie dodajemy zwykle końcówek (na przykład nie powiemy *yesterdaily)

Oprócz tego manewru z długim i krótkim słowem kończącym się na -y, to w zasadzie tyle jeśli chodzi o samą budowę przysłówka. Teraz przejdziemy do nieco bardziej skomplikowanego tematu.

Funkcja przysłówków w języku angielskim

W języku angielskim, podobnie jak w polskim, przysłówek pełni funkcję modyfikatora. Dodaje więcej mocy, emocji, emfazy do czasownika lub przymiotnika. Sama nazwa, adverb, pochodzi z łaciny i oznacza “do czasownika” lub “do słowa”.

Przysłówki w języku angielskim precyzują, dookreślają, w jaki sposób coś zostało wykonane, jak coś się działo. Odpowiadają na pytania typu “jak?”, “w jaki sposób?”, “gdzie?”, “kiedy?” czy “w jakim stopniu?”. Możemy bowiem powiedzieć:

Maria wyszła z domu.

Albo dodać do tego przysłówek:

Maria w pośpiechu wyszła z domu.

W drugim przykładzie “w pośpiechu” pełni funkcję przysłówka, określając sposób, w jaki Maria opuściła dom. Jak, w jaki sposób? W pośpiechu. Co prawda nie dodaje nam to wiele do samej esencji zdania (Maria jest obecnie poza domem), ale podkreśla, precyzuje sposób, w jaki tej czynności dokonała. Spójrzmy na inny przykład:

The soldiers walked through the forest → Żołnierze przeszli przez las.
The soldiers quickly walked through the forest → Żołnierze szybko przeszli przez las.

Znów, ogólny sens jest taki sam, ale drugie zdanie daje nam dodatkowe informacje o tym, jak wojsko się poruszało. I to właśnie jest zadanie przysłówka – dać dodatkowe informacje. Dlatego spotkamy go równie często w książkach, jak w normalnym użyciu, bo te bardziej precyzyjne dane pozwalają nam lepiej wyobrazić sobie sytuację.

Rodzaje przysłówków w angielskim

Sprawę możemy tu komplikować praktycznie w nieskończoność, ale w rozpoznaniu przysłówka najbardziej przydatne są nam proste pytania, które już zdążyliśmy wspomnieć wcześniej:

Przysłówki miejsca – adverbs of place (gdzie? Skąd? Dokąd?)
Przysłówki czasu – adverbs of time (kiedy?)
Przysłówki sposobu – adverbs of manner (jak? W jaki sposób? Czym?)
Przysłówki częstotliwości – adverbs of frequency (jak często?)
Przysłówki celu – adverbs of purpose (po co? Dlaczego? W jakim celu?)
Przysłówki pewności – adverbs of certainty – to akurat charakterystyczna grupa przysłówków takich jak “na pewno”, “z pewnością”, “bez wątpienia” – ciężko znaleźć na nie pytania, ale łatwo je rozpoznać.

Do czynienia z nimi będziemy mieć mniej więcej po równo, ale nie zawsze pojedynczo – i co wtedy?

Pozycja przysłówka w zdaniu

Tu sprawa ma się… różnie. Przysłówki w języku angielskim mają to do siebie, że mogą stać w różnych miejscach. Tak jak czasownika (orzeczenia) i rzeczownika (podmiotu) nie możemy za bardzo zamienić miejscami (nie mówimy tu o pytaniach) tak przysłówek może przytulić się tam, gdzie mu wygodnie. Ma on bowiem trzy swoje główne pozycje: na początku zdania, w środku (przed określanym wyrazem lub po nim) oraz na końcu. Przyjrzyjmy się znów naszym maszerującym wojakom. Wiemy, że “żołnierze szybko przeszli przez las”:

The soldiers quickly walked through the forest.

To zdanie to dosłowne i dokładne tłumaczenie z polskiego. Ale mamy jeszcze kilka alternatyw:

Quickly, the soldiers walked through the forest.

Niby to samo, i w sumie – to samo, jedynie większy nacisk kładziemy na sam przysłówek, podkreślając jego wagę dla zdania. Ważne jest tu to, że jeśli chcemy postawić przysłówek na początku zdania, to musimy dać po nim przecinek.

The soldiers walked through the forest quickly.

Znów, to samo. Sens zdania się nie zmienia, po prostu przesunęliśmy przysłówek na koniec. Ale spójrzmy na ostatni wariant:

The soldiers walked quickly through the forest.

Tu mamy już odrobinę – tylko odrobinę – inny sens. W oryginale rozumiemy, że przejście przez las zajęło żołnierzom niewiele czasu. Tu natomiast, czyli kiedy postawiliśmy przysłówek za czasownikiem, określamy już nie samo przechodzenie (wtedy mieliśmy “walked through the forest” jako określaną część zdania), ale sposób wykonywania czynności (czyli określamy “walked”), zatem z tego wychodzi nam, że żołnierze szybko przeszli przez las, w sensie że szli szybko, spieszyli się – “szybko” dookreśla nam tempo marszu.

Jeśli chodzi o przysłówki pewności, stawiamy je bezpośrednio przed czasownikiem lub przymiotnikiem, który chcemy określić jako pewnik:

She surely went home by now → Ona z pewnością poszła już do domu
This painting was undoubtedly expensive → Ten obraz był bez wątpienia drogi

Ale może się zdarzyć, że przysłówków mamy kilka, i zależnie od tego, jaki mamy w zdaniu czasownik, ich kolejność będzie się nieco zmieniać. Po pierwsze, klasyka gatunku i najpopularniejsza kolejność przy określaniu czasownika to:

Manner → place → frequency → time → purpose

Na całe szczęście, rzadko spotkamy się ze zdaniami, które zawierają wszystkie pięć jednocześnie, więc jeśli któregoś nie używamy, po prostu pomijamy jego miejsce w kolejce:

She reads silently in her bedroom every Saturday at 6 p.m. to learn Spanish. → Ona czyta po cichu w swojej sypialni w każdą sobotę o 18:00 żeby nauczyć się hiszpańskiego.
Jeremy has been cooking quickly at home since 7 p.m. to finish before the guests arrive. → Jeremy gotuje szybko w domu od 19:00 żeby zdążyć zanim przybędą goście.

W drugim przypadku nie był nam potrzebny przysłówek częstotliwości, podobnie w innych zdaniach mogą nam być potrzebne dwa, może trzy. Pierwsze zdanie jest tak precyzyjne, tak dokładne, że aż nie wydaje się naturalne, więc zwykle rozbilibyśmy je na kawałki i powiedzieli dwa osobne.

Wyjątkiem od tej reguły są zdania, w których przysłówki dookreślają czasownik związany z ruchem – taki jak go, run, drive, fly. Wtedy najpierw stosujemy przysłówek miejsca, a potem sposobu, reszta bez zmian. Wynika to z tego, że czasowniki ruchu często są tak zwanymi one-place predicates, czyli takimi czasownikami, które wymagają jakiejś dodatkowej informacji i nie mogą stać same. Tak jak po polsku – zwykle nie powiemy “Poszedł”, bo czujemy pod skórą, że czegoś tam brakuje. Powiemy coś w stylu: “Poszedł tam”, “Poszedł do niej”, “Poszedł z nimi” i dopiero wtedy mamy minimalną liczbę elementów, żeby stworzyć logiczną całość. Ale predykatami zajmiemy się w innym terminie, wróćmy do przysłówków z czasownikami ruchu:

They went there on foot this morning to buy bread. → Oni poszli tam pieszo dziś rano żeby kupić chleb.

Nie przejmujcie się – taka podmianka często pojawia się w mowie i piśmie czysto intuicyjnie, bo, tak jak po polsku, czujemy, że to miejsce, cel, jest tam po prostu potrzebny.

Kolejna ważna rzecz w kwestii kolejności przysłówków w języku angielskim to co zrobić w sytuacji, kiedy mamy więcej niż jeden przysłówek tego samego typu w zdaniu? Bo i tak się zdarza. Kate może oglądać telewizję na kanapie w salonie – wtedy “na kanapie” i “w salonie” są dwoma przysłówkami miejsca. Na szczęście, tu też wiele się zasada nie różni od polskiej, mianowicie – przysłówek bardziej precyzyjny idzie pierwszy, a mniej precyzyjny – za nim. A może Kate akurat przebywa w domu swoich rodziców – wtedy mamy trzy. Sprawdźmy:

Kate is watching TV on the couch in the living room in her parents’ house.

Najmniej dokładnym jest in her parents’ house – bo ta informacja daje nam do przeszukania cały budynek. Bardziej precyzyjne – in the living room – zawęża nas do jednego pomieszczenia, a on the couch wskazuje nam już dokładną lokalizację Kate.

Wyjątki w przysłówkach w języku angielskim

Oczywiście, co to byłaby za zabawa, gdyby się nie okazało, że są i wyjątki, prawda? Jeśli chodzi o przysłówki w języku angielskim, nie musimy się martwić o nieregularność w odmianie, stopniowaniu czy innych bajerach, ale problem leży tu, że niekiedy przymiotnik pełni funkcję przysłówka w zdaniu. Więc tak, de facto jest przysłówkiem, ale wygląda identycznie jak przymiotnik. Przedstawiamy listę wraz z przykładami użycia – ale zanim to, jeszcze jedna uwaga: niektóre z nich mogą przyjmować końcówkę -ly, ale wtedy stają się bardziej formalne, więc w mowie potocznej spotkamy je rzadziej. No, to gaz do dechy:

best – najlepiej → Mother knows best / They do their job best / It is best to avoid coffee with this medication
better – lepiej → I can do it better / It is better to stop before the highway
cheap-cheaply – tanio → The building was constructed cheaply (formalne) / I bought it cheap
clean-cleanly – czysto → He tore off the paper clean/cleanly (tu różnica w formalności jest nieznaczna)
clear-clearly – jasno, wyraźnie → I can see it clear/clearly (również nieznaczna różnica, clearly również spotyka się często)
close-closely – blisko → Hold me close, young tiny dancer / We need to investigate it closely
cold – zimno → She said it so cold / I was welcomed very cold
dead – martwo, także prosto, dokładnie, wprost → The bus was dead on time / He looked me dead in the eye
deep – głęboko → They buried the treasure deep in the sand
dirty – brudno, nieczysto → They play dirty
early – wcześnie → You came very early
easy – łagodnie, spokojnie → Take it easy
extra – dodatkowo → We have to be extra careful
far – daleko → She drove really far
fast – szybko → Wednesday went by so fast
fine-finely – dobrze, wyśmienicie → feel fine (UWAGA: finely może również oznaczać “drobno”, na przykład finely diced → drobno posiekany)
free – wolno (bez ograniczeń, swobodnie) → At our farm, chickens run free
further – dalej → I went further down the road this time
hard – twardo, trudno, ciężko → We worked hard on this (UWAGA: hardly ma przeciwne znaczenie, o tym za chwilę)
hourly – co godzinę → The supervisor comes by hourly
inside – wewnątrz → I walked inside the house
last – na końcu, w ostatniej kolejności → She came to the party last
long – długo → I stared at the painting long, but saw nothing in it
loud* – głośno → He sang very loud/loudly
low – nisko → You have to fly low to avoid detection
monthly – co miesiąc → This magazine arrives monthly
quick* – szybko → She escaped the room quick/quickly
quiet* – cicho → The children behaved suspiciously quiet/quietly
right – właściwie, poprawnie → You have to do it right
slow* – powoli → Mix the ingredients slow/slowly
straight – prosto → I was so mad I couldn’t see straight
thin* – cienko, chudo → The lady sliced my cheese very thin/thinly
thick – grubo → The lady sliced my cheese very thick
weekly – co tydzień → We call each other weekly
wide – szeroko → Her eyes were wide open
wrong – źle, niepoprawnie → I think I did it all wrong
yearly – co roku → This event happens yearly

Zmyłki – przysłówki w angielskim o różnym znaczeniu

Na liście powyżej trafiło się również kilka przysłówków, które mają dwie formy, ale oznaczają one różne rzeczy. Czasem formy z i bez -ly są synonimami, ale – oczywiście – są od tego wyjątki. Oto kilka z nich:

Deep – deeply → głęboko – bardzo. Deep określa głębokość, jak w przypadku zakopanego skarbu, natomiast deeply podkreśla wagę określanego słowa, jak w przypadku wyrażeń deeply sorry albo to regret deeply
Easy – easily → spokojnie – z łatwością. Pierwsze określa, że czynność wykonana została bez pośpiechu, drugie – że nie sprawiała trudności
Fine – finely → dobrze – drobno. Z drugim znaczeniem często spotkamy się w przepisach czy programach kulinarnych, na przykład
Free – freely → za darmo – bez ograniczeń. W drugim wypadku możemy mieć na myśli “na wolności”, ale także “hojnie, szczodrze”. W takim znaczeniu free raczej nie występuje jako przysłówek – za to w kontekście wolności już tak
Hard – hardly → ciężko – ledwo co. Tu ciekawym przykładem jest powiedzonko Working hard, or hardly working?, które oznacza “Pracujesz ciężko, czy ledwo co pracujesz?”
High – highly → wysoko (w znaczeniu położenia) – wysoko, bardzo (kwantyfikator). Drugie słówko, podobnie jak wcześniej deeply, służy do podkreślenia – zwykle przymiotnika, w wyrażeniach takich jak highly valuable
Last – lastly → ostatnio, na końcu – w końcu. Pierwsze z nich określa kolejność, drugie jest synonimem słówka finally – czyli też mówimy o czymś w ostatniej kolejności, ale nie oznacza to że jest to najmniej ważna rzecz
Late – lately → późno – niedawno, ostatnio
Near – nearly → blisko → prawie. Pierwsze odnosi się do odległości, a drugie – do tego, że coś niemal się stało, wydarzyło, lub osiągnęło (np. I nearly walked into a pole -> Prawie wszedłem w słup)
Wrong – wrongly → błędnie – niesłusznie. Wrong sugeruje, że coś zostało wykonane w niewłaściwy sposób, niepoprawnie. Drugie odnosi się do tego, że nie było do czegoś podstaw, jak w bardzo popularnym zwrocie wrongly accused – niesłusznie oskarżony.

Przykładów jest co niemiara. Warto więc im się przyglądać i w razie wątpliwości – sprawdzić ich znaczenie w słowniku. Choć większość przysłówków ma dość jasne znaczenie, jak widać po tych przykładach, czasem można się “naciąć” i powiedzieć coś zupełnie niezamierzonego.

Z czym podawać angielskie przysłówki?

Przysłówki są, co prawda, nieodmienne, ale to nie znaczy, że nie możemy ich czasem trochę “doprawić”. Pierwszym, czym możemy to zrobić, jest słówko so, znane nam dobrze z jego partnerstwa z przymiotnikami, gdzie oznacza “taki/taka/takie”. W przypadku przysłówka oznacza “tak” (nie jako potwierdzenie):

You finished this book so quickly! → Skończyłeś tę książkę tak szybko!
He runs so fast → On biegnie tak szybko

Możemy też dodać, po takim zdaniu, that – wtedy tworzymy zdania takie jak:

This plane is so high that I can barely see it → Ten samolot jest tak wysoko, że ledwo go widzę
She finished so late that she missed her bus → Skończyła tak późno, że spóźniła się na autobus

Too również może stać przed przysłówkiem, tak jak w przypadku przymiotników oznaczając “zbyt”:

He’s driving too fast → On jedzie zbyt szybko
It’s too hot to go outside → Jest zbyt gorąco żeby wyjść na zewnątrz
He is invested too deeply → Jest zbyt głęboko zaangażowany

Z drugiej strony zaś, jeśli chcemy powiedzieć, że coś jest “wystarczająco”, po przysłówku wstawimy enough. Tu uwaga – po angielsku kolejność to przysłówek-enough, zaś po polsku wystarczająco-przysłówek!

He’s driving fast enough →On jedzie wystarczająco szybko
It’s hot enough to go outside → Jest wystarczająco gorąco żeby wyjść na zewnątrz
He is invested deeply enough → Jest zaangażowany wystarczająco głęboko

Czy przysłówki w angielskim wymierają?

Ciężko na to pytanie odpowiedzieć, ale w ramach ciekawostki warto zauważyć, że utarły się czasem zwroty, w których przymiotnika używa się wtedy, kiedy bardziej odpowiedni byłby przysłówek. Przykładem może być dialog z serialu 30 Rock:

– How’re you doing over there, Theo Huxtable?
– I’m doing good.
– Nu-uh. Superman does good, you’re doing well.

Doing good, przetłumaczone dosłownie, to “czynić dobro” – bo w takiej konstrukcji good nie występuje jako przymiotnik “dobry”. Ponieważ w pytaniu padło how, odpowiedzią powinien być przysłówek, tak jak w języku polskim. Jak? Dobrze. Ale cóż poradzić – zwrot I’m doing good wszedł już na stałe do języka potocznego i nie zdziwcie się, jeśli usłyszycie go w czasie kursu angielskiego z native speakerem. Jednak w przypadku, kiedy musimy napisać bądź powiedzieć coś formalnego, warto pamiętać o tej regule!

Czy zatem przysłówki w języku angielskim czeka niechybna zagłada? Nie, to raczej wątpliwe. Ale tendencja przymiotników do “wślizgiwania się” na ich miejsce (spowodowana najpewniej faktem, że sporo popularnych przysłówków ma taką samą formę jak przymiotnik, od którego pochodzą) sprawia, że warto na nie uważać. Nie dajmy im zginąć! Bez nich mnóstwo przymiotników i rzeczowników straci barwę!

Autor: Leah Morawiec, doświadczony Native Speaker, nauczycielka i właścicielka TalkBack.